Το μίσος του ιστορικού μας εαυτού
Δημοσθένης Δαββέτας, καθηγητης φιλοσοφιας της τεχνης, ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής
Το αίτημα της ανανέωσης της κοινωνίας και της προσαρμογής της στα εκάστοτε καινούργια δεδομένα της πραγματικότητας, ήταν, είναι και θα είναι πάντοτε στην επικαιρότητα. Πρόκειται για το οξυγόνο που χρειάζεται η ζωή για να ξαναδώσει ελπίδες και αισιοδοξία στον κόσμο. Υπάρχει όμως μια περίοδος που η κλασική και η διαχρονική λέξη “ανανέωση” ταυτίστηκε με αυτήν της “ρηξης”, της Ριζοσπαστικής άρνησης και την συνωνυμία με όρους όπως “πρόοδος”, “εξέλιξη”. Το έργο αυτης της ρήξης το ανέλαβε μια πολιτική πρωτοπορία που εκφραζόταν από ενα μεταμοντέρνο μίγμα ιδεών δεξιάς κι αριστερής ταυτόχρονα αντίληψης. Κάτι σαν υπεριδεολογικη συμμαχία κοινωνικού και “ηθικου” μοντέλου ,τρόπου ζωής και συμπεριφορών. Απο την Αμερική που πρωτοεμφανίστηκε ως διόρθωση καπιταλιστικών λαθών , ως την Ευρώπη της ανιερης επιθετικής συμμαχίας αριστερών και δεξιών τάσεων, αυτή η υπεριδεολογική συμμαχία, εφάρμοσε την θεωρία του Αντορνο περί διείσδυσης στις κοινωνικές δομές κι αλλαγή τους απο το εσωτερικό τους.
Που βασίστηκε φιλοσοφικά και γλωσσολογικά αυτή για να προχωρήσει στο “ανατρεπτικό” της έργο; Κυρίως στην απαξίωση και σχετικοποίηση λέξεων-κλειδιά στην ως τώρα επι αιώνες ιστορική και ανθρωπολογική συνοχή των πολιτών. Επροκειτο για όρους όπως : κράτος- έθνος, σύνορα, ταυτότητα, εθνικό αφήγημα , νοσταλγία, εθνική ιστορία, κλασική παιδεία, ανθρωπιστική σκέψη ,Διαφωτισμός ( με την αρχική σημασία του ). Αυτές οι λέξεις-κλειδιά απαξιώθηκαν , σχετικοποιήθηκαν όλο τον 20ο αιώνα , έτσι ώστε, σήμερα να χουν χάσει το εννοιολογικό και ιστορικο-ιδεολογικό τους περιεχόμενο. Μετά απο σαράντα χρόνια ταυτοτικής αποδόμησης, μετά τη δίχως ισορροπία και όρια ρήξη με τον κλασικό κόσμο και της παγκόσμιες αξίες, ένα σημαντικό μέρος των Ευρωπαίων και των Ελλήνων νιώθει να απειλείται. Η λέξη νοσταλγία, λέξη βαθιά κλασικής παιδείας, ενεργοποιείται έτσι σήμερα ως μια δυναμική εξέλιξη κι αντίσταση ταυτοτικης συνείδησης. Αυτή η υπαρξιακή κρίση που οξύνθηκε απο έναν άγριο και ανεξέλεγκτο οικονομικό κοσμοπολιτισμό κι οχι απο ουμανιστικο ανθρωπισμό ( όπως θα’πρεπε για να βελτιωθούν ποιοτικά οι άνθρωποι) είναι πολύ πιο ισχυρή σήμερα ακόμη κι απο την κρίση ανεργίας. Η ανάγκη μιας επανεργοποίησης ενός νέου ,έστω και διευρυμένου( πρεπει να προσαρμοζομαστε) ταυτοτικου αφηγήματος και μιας νέας αντίληψης των συνόρων επανέρχεται στην επικαιρότητα επιβεβαιώνοντας τα γνωστά λόγια του Ραϊμόν Αρόν, “τα άτομα δεν μπορούν να γίνουν πολίτες του ίδιου κράτους εκτός κι αν έχουν το αίσθημα ότι μοιράζονται ένα κοινό πεπρωμένο.” Και κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα. Το μίσος που δείχνει η υπεριδεολογικη “ταξη κι ορθότητα στην λέξη “νοσταλγία ” και στους ιστορικά συγγενείς της ορους όπως ,έθνος ,ταυτότητα,κλασσική παιδεία ,ανθρωπισμός, αλλά και η περιφρόνηση της σε παραδοσιακές αξίες και πολιτισμικές κληρονομιές , έχει οδηγήσει τους ευρωπαϊκούς λαούς σε ένα είδος έλλειψης πολιτισμικής αυτοεκτίμησης και μίσους του ιστορικού τους εαυτού. Μ’αποτέλεσμα την τυφλή βια, τον εγωπαθη ατομικισμό και την υλικα ωφελιμιστική μόνο πλευρά της ζωής. Η ευζωία κι η ποιότητα της έχουν χαθεί.
Χρειαζόμαστε ένα νέο αφήγημα περισσότερο απο ποτέ. Η κρίση δε λύνεται μόνο λέγοντας αλήθειες και ονομάζοντας τα πράγματα. Η σημερινή κρίση έχει ανάγκη απο θάρρος, κουράγιο,ταυτότητα και σφαιρική αποδοχή του πολιτισμού μας. Πρέπει να παντρέψουμε δημιουργικά ορθολογισμό και θρησκεία, ανθρωπισμό και τεχνική , μετανάστευση και παράδοση, ιστορία και τεχνολογική έρευνα. Αντί να προχωρούμε μόνο με συγκρούσεις πρέπει να προχωρήσουμε και με συνθέσεις, γνωρίζοντας ότι καμία λέξη- όρος δεν ανήκει στο καλάθι των αχρήστων. Όλες είναι αναγκαίες στο δύσκολο σήμερα.
