Συνορα και αυτογνωσια.
Από την Ουκρανία , ως την Μέση Ανατολή αλλά και στην Ασία , το θέμα των συνόρων έχει επανέλθει στην πρώτη γραμμή των συζητήσεων . Τι σημαίνει όμως σύνορο ; Μήπως κλείσιμο στον εαυτό μας όπως μια ισχυρή πολιτική τάση υποστηρίζει; Η άνοιγμα προς το διαφορετικό με στέρεη βάση ; Είναι φοβικό σύνδρομο το σύνορο η μήπως είναι αυτο- γνωσιακή καλλιέργεια ; Είναι ο δρόμος προς μια κλειστή κοινωνία που θα μαραθεί στον αμυνόμενο στο διαφορετικό αυτοθαυμασμού της ; Είναι αυτοκαταστροφική τάση ; Η κάτι άλλο , μια αναγκαία κάποιες φορές προσπάθεια επαναπροσέγγισης του εαυτού μας ; Ας το δούμε . Σύνορο δεν σημαίνει αποκλεισμός στην φύση . Το αντίθετο σημαίνει όριο . Κρατώντας τα όρια τους τα είδη ( χωρίς ν’απαγορευεται η ανάμειξη τους ) μπορούν και διατηρούν την φυσική τους ταυτότητα , συνθήκη ικανή της εξέλιξης και του μετασχηματισμού. Γνωρίζοντας τα όρια μπορείς να προσεγγίσεις και να συν – εξελιχθείς διχως τον βίαιο τρόπο μιας α-ταυτοτικης ταραχής που οδηγεί σ’αποπτοσανατολισμο και σύγχυση. Η γνώση των οριων σημαίνει διατηρώ ζωντανή την μνήμη μου , δηλαδή την ιστορία μου , τις παραδόσεις μου . Συνεπως σ’αυτη την περίπτωση σύνορο δεν σημαίνει αυτοαποκλεισμος η αυτοκτονική “καθαρότητα” αλλά ταυτοτικη γνώση , αναγκαία για μια σταθερή πρόοδο όπως λέει κι ο Αριστοτελης. Η αυτογνωσία του ορίου -συνόρου δεν αποκλείει το άνοιγμα προς τον γείτονα η την διαφορετικότητα . Δεν αποκλείει την μειονότητα η την δημιουργική διεύρυνση που μιλά ο Καντ . Το αντίθετο ,χώρα που έχει ξεχάσει την Ιστορία της , την πολιτισμικη της μνήμη η τον παραδοσιακο της εαυτό χάνει τις ρίζες της και μοιάζει με δέντρο που ανα πάσα στιγμή μπορεί το τσακίσει ο δυνατός ανεμος. Το όριο-σύνορο , ως αυτο- γνωσιακή μνήμη εμποδίζει το πολιτισμικό και πολιτικό Αλτσχάιμερ , γίνεται γλώσσα- τόπος , γίνεται γλώσσα-πατρίδα που κάνει τους πολίτες της χώρας ναναι διχως φόβο απέναντι στις ατέλειες της παγκοσμιοποίησης και ναναι πιο γενναιόδωροι στην κάθε μορφής διαφορετικότητα . Η αυτο- γνωσιακή γλώσσα -όριο μπορεί κάλλιστα να οδηγήσει στο-πέρα-από-το-όριο γιατί ακριβώς δεν στηρίζεται μόνο σ’ εμπορικές βάσεις αλλά παράλληλα έχει και πολιτισμικές . Η παράλληλη ανάπτυξη οικονομίας και πολιτισμού είναι το θεμέλιο μιας ποιοτικής ζωής και μιας υγείας της χώρας . Ο Αριστοτελης θεωρούσε αναγκαία συνθήκη την παράλληλη καλλιέργεια οικονομίας και πολιτισμού για την Αναπτυξη ενός τόπου. Και κάτι ακόμα : ας δούμε επίσης διαφορετικά την λέξη κυρίαρχος πουναι Συγγενης με την λέξη σύνορο . Κυρίαρχος δεν σημαίνει υποχρεωτικά κυριαρχώ σε κάποιον άλλον , τον καταδυναστεύω , τον εξουσιάζω και διαφορά τέτοια λαϊκιστικά που επανειλλημένα οι εχθροί των συνόρων χρησιμοποιούν για να φοβίσουν τον διαλογο περί συνόρων . Αντίθετα κυρίαρχος όπως το εννοούσε κι ο Νίτσε σημαίνει κύριος του εαυτού σου . Να ελέγχεις τον εαυτό σου και τα πάθη σου δηλαδή νασαι αυτό -ελεγχόμενος όπως ένας καλλιεργημένος άνθρωπος . Μόνο μέσω της εκπαίδευσης μπορεί μια χώρα να φτάσει σ’ αυτό το επίπεδο της πολιτισμικής κι ιστορικής αυτοκυριαρχίας , ικανής ν’αξιοποιησει ποιοτικά και δημιουργικά την έννοια του συνόρου ως μονίμως έτοιμο για διαλογο όριο με το άγνωστο , το άλλο , το διαφορετικό ακόμη και το “εχθρικό”.
Δημοσθένης Δαββετας
Καθηγητης Φιλοσοφίας της Τέχνης , ποιητής, εικαστικός, γεωπολιτιστικος αναλυτής.
