Το καλοκαίρι του 2015, η Ελλάδα βρέθηκε σε μια κρίσιμη στιγμή της νεότερης Ιστορίας της. Η οικονομική ύφεση, η ανεργία και η κοινωνική ανασφάλεια είχαν φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη. Ο λαός αισθανόταν εξαθλίωση και απογοήτευση. Η κυβέρνηση του 41χρονου Αλέξη Τσίπρα έχει ανέλθει στην εξουσία μόλις πριν από 6 μήνες και μέσα στις επόμενες εβδομάδες κινδύνευε να την χάσει, καθώς αποτύγχαναν όλες οι διαπραγματεύσεις με τους δανειστές της χώρας.
Χωρίς την αποδοχή ενός νέου πακέτου διάσωσης η πολύπαθη ελληνική οικονομία θα οδηγούνταν σε πλήρη χρεοκοπία. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ξεκαθαρίζουν ότι κάτι τέτοιο θα συνεπαγόταν και επιστροφή στη δραχμή.Ο πρωθυπουργός προβληματίζεται. Θέλει μεν τη χρηματική βοήθεια, καθώς τα αποθεματικά των εγχώριων ταμείων είχαν εξαντληθεί, αλλά όχι και τα επαχθή μέτρα που συνεπάγονταν. Αδιέξοδο. Μέσα σε αυτό το κλίμα αβεβαιότητας, ο Αλέξης Τσίπρας συζητώντας με τους συνεργάτες του, ρίχνει στο τραπέζι την ρηξικέλευθη πρόταση: «Τη λύση θα τη δώσει ο λαός, θα κάνουμε δημοψήφισμα». Έτσι κι έγινε… Ήταν Παρασκευή 26 Ιουνίου 2015 όταν ανακοινώθηκε. Σοκ.Πώς φτάσαμε όμως ως εκεί; Οι πρώτες σκέψεις για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος είχαν γίνει από τις αρχές Απριλίου και ειδικότερα λίγο πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα. Ο πρωθυπουργός, αντιλαμβανόμενος ότι οι «έντιμες», όπως τις χαρακτήριζε, διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Κομισιόν και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν καταλήγουν σε θετικό αποτέλεσμα, δίνει εντολή στον υπουργό Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη να του ετοιμάσει μια έκθεση με όλες τις επιπτώσεις σε περίπτωση που εγκαταλείπαμε την ευρωζώνη. Πράγματι, μέσα στα επόμενα εικοσιτετράωρα ο υπουργός με τον φίλο του αμερικάνο οικονομολόγο Τζέιμς Γκαλμπρέιθ παρουσιάζει στο Μαξίμου όλα τα δυσμενή σενάρια.Εξηγούν στον πρόεδρο της κυβέρνησης ότι μεταξύ άλλων απαιτείται εθνικοποίηση της Τράπεζας της Ελλάδος, κλείσιμο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, έλεγχος στα καύσιμα, δελτίο στα τρόφιμα και στα φάρμακα, εκτύπωση υποσχετικών (IOU) για να πληρωθούν μισθοί και συντάξεις, επιστράτευση δημοσίων υπαλλήλων και συντονισμένη κινητοποίηση της Ελληνικής Αστυνομίας και του Στρατού.
Αντιλαμβανόμενος το μέγεθος της καταστροφής που θα μπορούσε να επέλθει, ο πρωθυπουργός κάθεται και σκέφτεται όλους τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης της δημοσιονομικής κρίσης που απειλεί να συμπαρασύρει σαν τσουνάμι τη χώρα και τον ίδιο. Τότε είναι που πρωτοσκέφτηκε το δημοψήφισμα αν οι σκληρές διαπραγματεύσεις με την τρόικα (που είχαν μετονομαστεί σε «θεσμούς») στο τέλος κατέρρεαν.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι λίγο πριν το Πάσχα ζητάει να γίνει όλη η απαιτούμενη προετοιμασία για παν ενδεχόμενο. Να συνταχθεί δηλαδή η σχετική Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου με ανοικτή ημερομηνία, να υπολογιστούν οι προθεσμίες που απαιτούνται βάσει της κείμενης νομοθεσίας για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος και να υπάρξει η απαραίτητη προμήθεια φακέλων και ψηφοδελτίων γιατί έτσι όπως πήγαινε η κατάσταση, μπορεί στο τέλος να μην υπήρχαν χρήματα ούτε για την απαιτούμενη ποσότητα χαρτιού όπως ομολογούν σήμερα οι γνωρίζοντες. Γι’ αυτό έγιναν όλα τόσο γρήγορα τον Ιούλιο, ήταν έτοιμα από πολύ πιο πριν.
Στη μια το πρωί της 26ης προς την 27η Ιουνίου ο πρωθυπουργός απευθύνει μήνυμα προς τον ελληνικό λαό καλώντας τον ν’ αποφασίσει με την ψήφο του «εάν πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο Eurogroup στις 25 Ιουνίου και αποτελείται από δύο έγγραφα, τα οποία συγκροτούν την πρόταση επί της οποίας προτείνεται το δημοψήφισμα». Το πρώτο έγγραφο τιτλοφορείται «Reforms for the completion of the Current Program and Beyond» (Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού) και το δεύτερο «Preliminary Debt sustainability analysis» (Προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας χρέους). Όσοι από τους πολίτες της χώρας απέρριπταν την πρόταση των τριών θεσμών θα έπρεπε να ψηφίσουν: ΟΧΙ/ΔΕΝ ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ. Όσοι από τους πολίτες της χώρας συμφωνούσαν με την πρόταση των τριών θεσμών θα έπρεπε να ψηφίσουν: ΝΑΙ/ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ». Ελάχιστοι είναι οι Έλληνες που κάθισαν να διαβάσουν τα σχετικά κείμενα που συν τοις άλλοις στην πορεία τροποποιήθηκαν κιόλας.
Ο κόσμος δείχνει να διχάζεται. Στην πλατεία Συντάγματος διεξάγονται ογκώδη συλλαλητήρια τόσο υπέρ του «Ναι» όσο και υπέρ του «Όχι». Η κυβέρνηση, ο ΣΥΡΙΖΑ και οι «Ανεξάρτητοι Έλληνες» τάσσεται ανοικτά υπέρ του «Όχι». Να ρίξουν αρνητική ψήφο καλεί τους οπαδούς της και η Χρυσή Αυγή.
Η Νέα Δημοκρατία υποστηρίζει ότι το ερώτημα είναι ουσιαστικά «Ναι ή Όχι στην ευρωζώνη» και τονίζει ότι οι πολίτες θα πρέπει να ταχθούν υπέρ του Ναι, υπέρ δηλαδή της παραμονή μας στο κοινό νόμισμα. Ανάλογη είναι και η θέση του Ποταμιού.
Το ΠΑΣΟΚ θεωρεί το δημοψήφισμα αντισυνταγματικό παίρνοντας θέση για καταψήφιση της διεξαγωγής του, το ΚΚΕ δηλώνει πως ο λαός πρέπει να πει το μεγάλο όχι στη συμφωνία, ενώ ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός συστήνει αποχή του κόσμου, ώστε να μην διαταραχθεί η εθνική ενότητα.
Σε κοινοβουλευτικό επίπεδο, από την ονομαστική ψηφοφορία που διεξήχθη τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Ιουνίου, προέκυψε μια ξεκάθαρη πλειοψηφία υπέρ της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος. 178 βουλευτές τάχθηκαν υπέρ της διεξαγωγής και 120 κατά, επί συνόλου 298 παριστάμενων.
Η ώρα περνάει. Στην Ευρώπη περιμένουν ένα «Ναι» ή ένα «Όχι» στο σχέδιο σωτηρίας με τα επαχθή οικονομικά μέτρα, που έχει προταθεί. Ο επικεφαλής του Ποταμιού Σταύρος Θεοδωράκης ζητά «να φύγουν οι πρακτικογράφοι και να μιλήσουμε καθαρά, η χώρα καταρρέει, πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να παραμείνουμε στην Ευρώπη». Ο πρόεδρος των ΑΝΕΛ Πάνος Καμμένος προτείνει «να μπούμε σε ένα αεροπλάνο και να πάμε όλοι μαζί στις Βρυξέλλες», αλλά οι παριστάμενοι δεν δείχνουν να συμμερίζονται μια τέτοια πρόταση. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος μιλά με τον Γάλλο πρόεδρο Ολάντ που ξεκαθαρίζει ότι περιμένει μια απάντηση έως τις έξι το απόγευμα για να την μεταφέρει και στους υπόλοιπους Ευρωπαίους ηγέτες.
Ξεκινά να γράφεται ένα κείμενο που θα είχε τις υπογραφές όλων, εκτός από αυτή του γ.γ. του ΚΚΕ Δημήτρη Κουτσούμπα. Στην αρχή πάει να υπαγορεύσει κάτι ο Αλέξης Τσίπρας. Οι υπόλοιποι τον σταματούν. Του εξηγούν πως «εδώ που έχουμε φτάσει, πρέπει να πούμε ένα ξεκάθαρο «Ναι» και όχι μισόλογα». Σε λίγη ώρα θα ήταν έτοιμο το κείμενο των 356 λέξεων που θα έκανε και επισήμως το «Όχι», «Ναι».
Μέσα στα επόμενα εικοσιτετράωρα τα κόμματα ψηφίζουν στη Βουλή το γενικό πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής των θεσμών, που θα μείνει στην Ιστορία ως «Τρίτο Μνημόνιο». Η κύρωσή του, υπερψηφίστηκε παραμονή της Παναγίας, 14 Αυγούστου 2015 με 222 «ναι», 64 «όχι» και 11 «παρών». Μεταξύ όσων αρνήθηκαν ή απείχαν από τη θετική ψήφο, ήταν και 44 βουλευτές του κυβερνητικού κόμματος, του ΣΥΡΙΖΑ. Οι 25 εξ αυτών ανεξαρτητοποιούνται για να δημιουργήσουν το αντιμνημονιακό κόμμα «Λαϊκή Ενότητα», γεγονός που προκάλεσε την παραίτηση της κυβέρνησης και την προκήρυξη βουλευτικών εκλογών για τις 20 Σεπτεμβρίου. Σε αυτές ο ΣΥΡΙΖΑ επανεκλέγεται και συγκυβερνά και πάλι με τους ΑΝΕΛ. Η τυπική έξοδος από τα μνημόνια, θα έρθει τρία χρόνια αργότερα. Το γεγονός θα εορταστεί με ειδική τελετή στο Ζάππειο. Σε αυτή, ο Αλέξης Τσίπρας θα εμφανιστεί για πρώτη φορά ως πρωθυπουργός, με γραβάτα.
